یه گزارش مطلع الفجربه نقل از سینماپرس، نضج گیری انقلاب اسلامی، شکست طاغوت، ادامه انقلاب، تثبت نظام و خصوصا دفاع هشت ساله ملت ایران در جنگ، همه و همه نشات گرفته و متاثر از نهضت امام حسین (ع) و حماسه کربلا است. کسی دراین تردید ندارد که هرچه در دوران ایران نوین بدست آمده، ماحصل ارزش های دینی – مذهبی و به ویژه قیام عاشوراییان است. امام راحل بیش از همه وام داری ایران و انقلاب به موضوع قیام و جنبش ۷۲ تن را تبیین و گوشزد فرموده اند: «این اجتماعات است که ما را زنده نگه داشته.
این هماهنگی‌ها است که ما را نگه داشته… . همان سینه‌زنی، همان نوحه‌خوانی، همان‌ها رمز پیروزی ماست» . و مقام معظم رهبری تصریح داشته اند : «ماجرای حسین بن علی علیه السلام حقیقتا موتور حرکت قرون اسلامی در جهت تفکرات صحیح اسلامی بوده است. هر آزادی خواه و هر مجاهدِ فی سبیل اللّه و هرکس که می خواسته است در میدان خطر وارد شود از آن ماجرا مایه گرفته و آن را پشتوانه روحی و معنوی خود قرار داده است. در انقلاب ما این معنی به صورت بینّی واضح بود…».
با این حال در کشور دارای سینما، و تولید سالانه بیش از ۷۰ فیلم بلند داستانی کمتر از انگشتان یکدست، فیلم هایی درباره اصلی ترین رکن برپا کننده و نگه دارنده انقلاب و ایران ساخته شده است! تلویزیون وضعیت بهتری دارد، اما سینما که موثرتر و جریان سازتر است، به شدت دستش خالی است. طی ۳۵ سال علی رغم ساخته شدن فیلم هایی انبوه با مفاهیم مذهبی، ولی پرداختن به عاشوراییان همین هاست : «سفیر»، «روز واقعه» و «عقاب صحرا» و «رستاخیز» اکران نشده.
چه انتظارها که کشیدیم برای «رستاخیز» . همه چیز حکایت ازاین داشت که انتظارمان برآورده خواهد شد : پیش تولید و تولید ۶-۷ ساله، سابقه احمد رضا درویش در مقام کارگردان، عوامل موثر خارجی و شهیر، تبلیغات حجیم پیرامون توفیق حتمی اکران جهانی و … اما حاصل چه شد؟ فیلمی عقیم در نقب زدن به عمق واقعه کربلا. «رستاخیز» همه چیز دارد جز آنچه می باید می داشت : «حس» . همان چیزی که مثلا «روز واقعه» داشت و رستاخیز ندارد. دریغ از یک لحظه لرزیدن دل، چه رسد به تلنگر فکر. افسوس از دیدن شمایلی باور پذیر، چه رسد به همذات پنداری با شخصیتی غریب. آنهمه صحنه های کاروزار ولی کو تکانی سلحشورانه، عشق حسینی شیعیان کجا و رسم تصاویری از عشاق رستاخیز کجا؟ «حر» رستاخیز کجا و «حر» به ندامت کشاندن سربازان جبهه ی «شر» کجا؟ «عباس» (ع) رستاخیز کجا و «عباس» (ع) فرهنگ ساز وفاداری به ولایت کجا؟
قصد نقد «رستاخیز» را ندارم که از این منظر ضعف های آشکار و بدیهی براین فیلم پرهیاهو حاکم است. از روایت بگیرید تا فقدان شخصیت پردازی و حتی جلوه های ویژه کم رمق تر از مختار تلویزیونی و … بنابراین به طرح پرسش ها و نقطه نظرات دیگران بسنده می کنم. مثلا این پرسش جدی قابل طرح است که چرا احمد رضا درویش نتوانست با رستاخیز راضی کننده ظاهر شود؟ درویش سینماگری تکنیکی است و قبلا خودش را ثابت کرده بود. فیلمساز ایران نوین است و ارادتش را نسبت به محتوای کربلایی نشان داده بود و … اما «رستاخیز»اش نشد فیلمی که باید می شد؟
به نظر می رسد درویش و تیم فکری پشتیبانی کننده اش بیش از آنکه بدنبال اثری پذیرفتنی از سوی مسلمانان وخصوصا شیعیان باشند، راه جذابیت آفرینی از طریق تابوشکنی را انتخاب کرده اند و همین رویکرد، همه انرژی آنان را گرفته است. انها به جای صرف وقت و پژوهش پیرامون اجزای کارشان، عمده ی خلاقیت خود را برای ارایه صورت مقدسین به کار برده اند. درحالی که فیلم کربلایی، باید بتواند آن حال و هوا، اندیشه ها، توکل، ایمان، آزادی و حریت، ایثار و … را دراماتیزه و منتقل کند، پس ازاین، تصویرسازی رزم و جنگ افزار و نبرد تن به تن به کار می آید . مشکل فیلم هایی از این دست، نه در غیبت صورت ائمه، که در ناتوانی ترسیم صیرت و بصیرت این بزرگواران است. نمونه برجسته و مصداق موجود، فیلم «الرساله»ی مرحوم «مصطفی عقاد» است. در این فیلم اساسا ما چهره ی پیامبر گرامی اسلام را نمی بینیم ولی همه جا و در هر حال تاثیر آن بزرگوار و کلا عطر ولایت و قدرت رهبری ایشان را درک و حس می کنیم. اما در فیلم رستاخیز، نمایش چهره یکی از قدرتمندترین شخصیت های تاریخ اسلام، نه تنها ما را به وجد نمی آورد و در درونمان به او تعظیم نمی کنیم، بلکه در شنیده ها، روایت ها و باورهایمان نسبت به حضرت عباس (ع) دچار تردید می شویم به همچنین نسبت به بقیه.
به قول یکی از مخالفین فیلم پس از نمایش آن در جشنواره فیلم فجر : «خلاصه اینکه آن چه در این فیلم به عنوان حادثه عاشورا مطرح می شود با مفاهیم بلند و فرهنگ انسان ساز عاشورا هیچ گونه انطباقی ندارد وصرفا با بهره گیری از تکنیک های هنری جنگ و کارزاری به نمایش گذاشته می شود که هدف آن فقط خشونت است و کشتار(۱) .
متاسفانه فیلم رستاخیز حداقل در زمینه وفاداری به تاریخ هم در صراط درستی پیش نرفته است. البته فیلمسازان غالبا مکلف به رعایت نعل به نعل تاریخ نیستند، اما این رویکرد وقتی بی اشکال می افتد که اثر و حوادثش باور پذیر باشد، ولی وقتی در رستاخیز از عنصر باوراندن وقایع خبری نیست بی تردید تحریف محل بحث می شود. به ویژه که رویکرد به وقایع مذهبی و حوادث تاریخی مرتبط با دین و دیانت، مطلعان بسیار و معتقدان محکم دارد، لذا حساسیت چند برابر می شود و ذره ای شوخی بردار نیست. دراینجاست که تذکر «بیهقی» معنا می یابد که : «روا نیست درتاریخ تبذیر و تحریف کردن» .
برای قدم گذاشتن در حیطه فیلم ساختن درباره کربلایی ها فقط جرات و جسارت کافی نیست، کما اینکه مرحوم رسول ملاقلی پور گفته بود : «…اگر قرار است فیلم امام حسین(ع) را من بسازم و خدای نکرده به این شخصیت و خانواده اش خدشه ای وارد شود امیدوارم دست و پایم بشکند و هرگز نروم پشت دوربین بگویم صدا، دوربین و … چون این کارجرات می خواهد».
آیا اکنون که درویش چنین جراتی را به خرج داده است، باید بدون قید و شرط او را ستایش کنیم؟ قاعدتا پاسخ منفی است. تیم تولید رستاخیز اصولا می بایستی تمهیداتی به کار می گرفتند که ضمن حفظ جایگاه اسطوره ای بزرگان مذهب و تاریخ، طرحی نو در می انداختند نه اینکه با شکستن باورهای تایید شده، اختلاف و انشعاب درمیان مردم به وجود بیاورند. در واقع امر این تیم به جای به کار گیری بیش از حد خلاقیت، چنان مبادرت به تابو شکنی کرده اند که منهای بلند شدن صدای مردم عادی (چون آقایان مدعی اند که مردم را برخی از مداحان تحریک کرده اند) (۲)، باعث نگرانی علما و فقها هم شده اند (این بزرگواران که تحریک پذیر نیستند؟) تا آنجا که این شخصیت ها یا مستقیم یا از طریق دفاترشان اقدام به نفی و رد موجودیت این فیلم کردند . مثلا دفترآیت الله علوی طی بیانیه ای اعلام داشتند که : «طبیعی است عدم توجه به نصایح علما موجب کم رنگ شدن اعتماد قشر متدین به دستگاههای فرهنگی و کم رنگ شدن عظمت امامزادگان، موجب توبیخ و بلکه عقاب الهی در قیامت خواهد شد وهمه مسئولین باید خود را برای جوابگویی درروز حساب آماده کنند». (۳)
پانوشت ها :
۱ – حجت الاسلام علی ثمری که علاوه بر متن اشاره شده ۱۴ مورد از اشکالات رستاخیز را با رسانه ها (از جمله خبرگزاری مهر) در میان گذاشتند.
۲ – تعدادی از مداحان کشور به نمایش شمایل امامزادگان در فیلم معترض و حتی تجمعاتی با حضور جمعیت زیادی در مساجد برگزار شد که مهمترینش در مسجد ارک تهران بود. و نیز حاج حسین سازور (از مداحان معروف)، اعلام کرده بود : «این کار‌ها غافلانه نبوده است و این‌ها به خاطر اینکه جامعه دینی را در دولت جدید تست کنند و بفهمند که مردم دیندار ما نسبت به هنجار‌ها و هنجارشکنی‌هایی که به وجود می‌آید، چه عکس العملی نشان می‌دهند، دست به این کار زده‌اند».
۳ – علمای دینی دیگری نیز به ساخت و نمایش فیلم رستاخیز اعتراض کردند که می توان به آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله وحید و … اشاره کرد. دراین رابطه چنانچه عدم حمایت آیت الله سیستانی از فیلم را مد نظر قرار دهیم، (شخصیتی که گروه سازنده فیلم از ایشان هزینه کرده بودند) به فقدان جایگاه فیلم در نزد فقها و عالمان دینی پی می بریم.
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد