به گزارش مطلع الفجر ،*مجتبی جنگلی نیا / نباید فراموش کرد که بازیهای بومی و محلی سرشار از آداب، رسوم و خرده فرهنگ‌هایی است که بیانگر فرهنگ غنی و اصیل مردمان هر دیار است. این بازی ها، بخشی از این آداب و آیین‌هاست که سرمایه فرهنگی و میراث معنوی ما محسوب می‌شود و ارگانهای متولی باید تمام تلاش خود را برای حفظ این نمایه های ارزشی بکار گیرند.
با توجه به اهمیت بازیهای بومی و محلی و نقش تاثیرگذار آن در حفظ و بقای خرده فرهنگ‌ها، مسئولان و مدیران فرهنگی باید درسیاست‌گذاری‌های کلان و خرد نگاهی ویژه به این مقوله داشته باشند.
در روزگار کنونی اما این مهم غیر قابل انکار است که یکی از دغدغه‌های سیاست‌گذاران فرهنگی، در جوامع پیشرفته، تلاش برای حفظ خرده‌فرهنگ‌ها و تکیه بر حفظ اصالت فرهنگ‌های بومی و محلی است، به هر حال وقت آن رسیده که میراث کهن و به‌جای‌مانده احیا شود هرچند که تحولات سریع اجتماعی و نوع تکامل‌یافته زندگی امروزی امکان پرداختن به بازی‌ها را به صورت اولیه به دست نمی‌دهد.
اما همین که نهادهای فرهنگی از جمله صداوسیما، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به این مهم توجه و زمینه شناساندن آن را به مردم فراهم کنند، مردم تشنه فرهنگ اصیل این مرز و بوم، خواهند کوشید با این بازی‌ها زمینه لذت روحی و جسمی خویش را فراهم نمایند. در زیر به گوشه ای از این بازی و سرگرمی های بومی محلی در گیلانغرب می پردازیم؛
قلان؛ از جمله بازي هاي سنتي جاذب و دلپذير است که موجبات شادابي بازيكنان و تماشاچيان را فراهم می سازد. این بازی معمولاً هنگام رفتن به طبيعت خصوصاً در فصل بهار انجام مي شود، در اين بازي دو گروه با نام هاي خاص تشكيل مي شود و با انتخاب يك نفر سرپرست يا مربي در محدوده زميني كه آن را خط كشي كرده اند به بازي اقدام مي كنند.
بايد گفت كه دو نوع بازي انجام مي گيرد؛ يا به صورت دونفره و مبارزه تن به تن، و يا به صورت جمعي. حال اگر تن به تن باشد دو نفر از هردو گروه وارد دايره ميدان بازي مي شوند و اقدام به مبارزه مي كنند. هركدام نتواند تعادل خود را حفظ کند و بر زمین بیفتد، بازنده است و شخص برنده اگر توان و خستگي لازم ندارد مي تواند مجدد با حريف ديگري روبه رو شود. اين مبارزه تا آخرين نفر هر گروه ادامه دارد.
دو بازيگر در حالی که هر کدام یک پای خود را به هوا بلند کرده اند و با یک دست از پشت گرفته اند، با شانه هاي خود به شانه حریف ضربه می زنند تا تعادل حریف را به هم بزنند و هر ضربه ای جز این، خلاف محسوب شده و باعث اخراج از بازی می گردد.
بازی محلی کِلاورِوان
در این بازی بازیکنان به دوسته مساوی تقسیم شده و سپس روی زمین دایره‌ای به شعاع مناسب مشخص می‌نمایند و یک گروه به قید قرعه در درون دایره به حالت 4 دست و پا قرار می‌گیرند و هر کدام کلاهی به سر دارند و دسته دوم بایستی بدون آنکه ضربه پای تیم مقابل را خورده باشند، یکی از کلاه‌ها را برداشته و به سرعت به نقطه‌ای که در فاصله دورتر از قبل مشخص شده برساند.
در حین فرار صاحبان کلاه (تیم درون دایره) بایستی سعی کنند او را بگیرند و همبازی‌های وی به او کمک کرده و ممکن است کلاه دست به دست شود تا به مقصد برسد و اگر رسید یک امتیاز و اگر کلاه را پیش از رسیدن به محل باز پس گرفتند تیم مقابل بایستی در درون دایره قرار گیرد و بازی از نو شروع کند. ممکن است از قبل سقف امتیازی بازی مشخص شده باشد و هر تیمی زود به آن سقف امتیاز رسید برنده نهایی باشد. این بازی مختص مردان است.
در بازی پلان افراد به دو گروه تقسیم و هر گروه سه قطعه سنگ باریک و بلند (حدود 40 سانتیمتری) را در یک ردیف و به فاصله یک تا 5/1 متری از همدیگر قرار داده و بایستی فاصله هر دو گروه مناسب پرتاب سنگ اعضا باشد.
سپس به قید قرعه یکی از گروه‌ها شروع نموده و هر فرد یک سنگ به طرف سنگ‌های تیم مقابل پرتاب می‌نماید و اگر یکی از آنها را انداخت سنگ دیگری پرتاب می‌کند، و همینطور تا آخر همه تیم سنگ‌های خود را به سمت هدف پرتاب می‌کنند.
پس از آن تیم مقابل به همین روال شروع می‌کند. هر تیمی که زودتر از دیگری هر سه عدد سنگ کاشته شده را هدف قرار داد، یک امتیاز می‌گیرد و سپس جای تیم‌ها عوض و بازی از نو آغاز می‌گردد.
اگر سنگ‌های یک گروه سالم ماند و هیچکدام زده نشدند و گروه دیگر هر سه سنگ (نشانه‌اش) افتاد، دو امتیاز محسوب و زمین هم جابجا نمی‌شود.
سقف امتیاز از قبل مشخص و هر گروهی زودتر به آن سقف برسد، برنده است. این بازی بیشتر توسط مردان اجرا می‌شود ولی گاهی زنان نیز مشارکت دارند.
زه ران؛ این بازی منحصراً در شب انجام می‌شود و بیشتر بوسیله نوجوانان (پسر و دختر) به اجرا درمی‌آید. در این بازی افراد به دو گروه تقسیم و سپس قطعه چوبی کوچک که دارای نشانه مشخص باشد و یا آن را مثلاً با بستن پارچه‌ای مشخص کرده باشند را تهیه و سپس هر دو گروه رو به یک طرف کرده و یک نفر قطعه چوب را بدون آنکه خود نگاه کند به طرف پُشت پرتاب می‌کند.
پس از چند ثانیه مکث همه به آن طرف هجوم برده و به دنبال یافتن چوب برمی‌آیند و ضمن آن بایستی مراقب گروه دیگر باشند که اگر آن را یافتند فوراً آن فرد را گرفته و چوب را پس بگیرند.
هر گاه فردی آن را پیدا نمود بایستی به شدت پنهان‌کاری نموده و به نحوی اعضای گروه خود را با خبر کند و کم کم به کناری کشیده و آماده فرار به سوی محل نشانه‌ای که از قبل تعیین شده بشود.
به محض آماده شدن بایستی با صدای بلند بگوید: «یافتم» و سپس فرار کند و از این لحظه مثل بازی «کِلاوروِان» افراد هر دو گروه سعی در بردن چوب به محل نشانه و یا پس گرفتن آن هستند. امتیاز دهی این بازی نیز شبیه بازی کلاروروان است.
قمچان، هِشار هِشاره (قایم موشک)، هفت سنگ، دالِگه دَخیل (گرگم به هوا، مخصوص دختران) از دیگر بازیهای بومی محلی در گیلانغرب است.
با توجه به تحرک و پویایی و همچنین وجه جمعی و سرگرمی بازی های بومی محلی در خطه گیلانغرب بازیهای زیادی در گذشته معمول و مرسوم بوده که نمونه‌هایی از آنها در گوشه و کنار شهرها و در بین اقوام و طوایف مختلف نسل به نسل حفظ شده است اما متاسفانه امروزه با ظهور و نمود بازیهای رایانه ای ومجازی علاقه نسل جدیدنسبت به آنها کاهش یافته و بازیهای محلی و سنتی در صورتی که با تدابیری برای احیای آنها از سوی ارگانهایی مواجه نشود باید شاهد فراموشی آنها در اذهان و خاطر مردم باشیم.