رسانه و وابستگی

  مطلع الفجر-فاطمه ترکیان/ مک کوایل و سون ویندال هم مهم‌ترین و اصلی‌ترین ایده‌ی نظریه وابستگی مخاطبان را وابسته بودنِ مخاطبان به منابع اطلاعاتی رسانه‌های جمعی برای دانستن و جهت‌گیری نسبت به رویدادهای اجتماعی ذکر می‌کنند.
اما امروز استعمار نوین، در سمت و سوی همان جهت گیری های مورد نظر و ایجا وابستگی که این نظریه پردازان غربی ابتدای نوشتار به کلیت به بخش هایی از آنها اشاره کردند، با زمینه سازی های خاص خود یک کشور را هدف فتنه های شوم خود قرار می دهد و مردم کشور مورد نظر چنان آرام و بی صدا بسوی اهداف کشور مبدا کشانده می شوند که حتی خودشان هم توجه غرق شدن در ورطه هلاکت و نابودی نمی شوند.
در این هنگام ناخودآگاه مسئله این سال ها یعنی جنگ نرم تداعی می شود که بخش بزرگ و محوری این نبرد، چیزی جز رسانه و تبلیغات رسانه ای در دوران معاصر نیست.
تبلیغاتی وسیع که با اهدافی بلند مدت تدارک دیده شده و از نوزاد تا کهنسال یک ملت را هدف خود قرار می دهد.
این نبرد، کاملا بی سر و صدا، بدون خون ریزی و آرام است که بر صفحات روزنامه ها، شبکه های موبایلی و اجتماعی و لنز و عدسی دوربین ها در جریان است و مردمانی که زیر بمباران این جنگ وسیع قرار می گیرند خود از سنگینی این هجمه وسیع میدانی بی خبرند.
هدف اصلی این جنگ رسانه ای تغییر در کارکرد و عملکرد دولت ها است اما به طرزی ملموس به جای اینکه دولت ها را بطور مستقیم هدف بگیرد ملت ها و فرهنگ و تمدن آنها را مورد هجمه خود قرار می دهد.
گرفتن امکان تامل و تفکر در موضوع های مدنظر این رسانه ها با بکارگیری روش القای موثر یکی از روش های این نبرد نابرابر است تا جایی که فکر و ذهن عموم مردم را با خود همراه و همگام می کند.
تبلیغات رسانه ای ابتدا فرهنگ جامعه را هدف می گیرد و به مرور زمان وارد سایر ابعاد جامعه می شود. از حیث لغوی نیز تبلیغات به معنای پخش کردن، منتشر ساختن و چیزی را شناسانیدن است چرا که در تبلیغات تلاش بر این است تا یک عقیده و یک کردار به طور منظم و جهت دار قبولانیده و کانالیزه شود.
عناصر یک تبلیغ عبارتند از:ابزار فنی، انسانی، محتوا و مضمون و اهداف مورد نظر
ابزار فنی شامل رادیو، تلویزیون، آگهی و وسایل ارتباطی نوین- ابزار انسانی نیز بیانات رهبران، سخنوران، سیاست مداران و هواداران تظاهرات و راهپیمایی ها را شامل می شود.
در موضوع محتوا و مضامین منظور ایدئولوژی، شعارها، رائه اطلاعات با مقاصد خاص، اخبار غلط، دروغ و دستیازی به اسطوره ها و نمادهاست.
اطاعت کورکورانه، انقیاد در برار هر نوع خودکامگی ضد تبلیغ، الحاق بی قید و شرط میهن دوستی و وفاداری به حکومت(ضیایی پرور، ۱۳۸۷، ص۴۰) نیز در بخش چهارم این عناصر یعنی هدف های مورد نظر جای می گیرد.
تبلیغات در هر صورت می تواند کارساز و مفید یا دشمنانه و مضر باشد اما تحولات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی هر جامعه پیامد بکارگیری همان چهار ابزار و عنصری است که ذکر آن گذشت.
یکی از نمونه های تبلیغات منفی که اساس مبحث ما را شکل می دهد برنامه های شبکه های ماهوره ای و در ادامه شبکه های نوین تر مانند پیام رسان ها و تحت وب های امروزی است.
در یک نمونه ساده در موضوع ماهواره دیدن تجملات و تشریفات و زرق و برق زندگی دنبوی در شبکه های ماهواره ای است تاجایی که همان تولیدکنندگان و برنامه ریزان این شبکه ها در ادامه و برای تزریق در ادامه نبرد نرم خود در صدد فراهم کردن امکانات مادی کشورهای مقصد بر می آیند تا جایی که به دنبال این وابستگی رسانه ای وابستگی اقتصادی را نیز به آسانی کلید می زنند و دنبال می کنند.
بازی ها و شبکه های موبایلی هم که خود حکایتی دیگر است و اثرگذاری منفی و مثبت آنها بخوبی در جامعه امروز ملموس است.
جلال آل احمد، غربزدگی را نوعی بیماری و آفت فرهنگی می داند که مانند سن که گندم را از دورن می خورد و پوک می کند، اما پوسته و ظاهر آن پابرجا است، جامعه را از دورن یعنی از فرهنگ و سنت ها و ارزش های بومی و اصیل خود تهی کرده و فقط پوسته ای میان تهی و کم ارزش و ظاهری از مردم و جامعه باقی می گذارد(نقل از آزاد ارمکی، ۱۳۸۶، ص ۳۸۲)
نتیجه بحث اینکه نقش رسانه در ایجاد وابستگی فرهنگی بر کسی پوشیده نیست هرچند ژوزف گوبلز وزیر تبلیغات نازی ها، با رادیوهای کوچک و نظریه اثرگذاری مطلق رسانه، آن را در زمانه ای دورتر ثابت کرد اما اثبات این نظریه در دوره کنونی با وجود تعدد رسانه ها و سرعت انتقال اطلاعات در جامعه شبکه ای، جای بحث و تبادل نظر فراوانی می طلبد که در آینده به آن خواهیم پرداخت.