به گزارشمطلع الفجر،نباید فراموش کرد که بازیهای بومی و محلی سرشار از آداب، رسوم و خرده فرهنگ‌هایی است که بیانگر فرهنگ غنی و اصیل مردمان هر دیار است.
اساساًبازی‌های بومی و محلی، بخشی از این آداب و آیین‌هاست که سرمایه فرهنگی و میراث معنوی ایران اسلامی محسوب می‌شود و ارگانهای متولی باید تمام تلاش خود را برای حفظ این نمایه های ارزشی بکار گمارند.
به دلیل اهمیت بازیهای بومی- محلی و نقش تاثیرگذار آن در حفظ و بقای خرده فرهنگ‌ها، مسئولان و مدیران فرهنگی باید درسیاست‌گذاری‌های کلان و خرد نگاهی ویژه به این مقوله داشته باشند.
در روزگار کنونی اما این مهم غیر قابل انکار است که یکی از دغدغه‌های سیاست‌گذاران فرهنگی، در جوامع پیشرفته، تلاش برای حفظ خرده‌فرهنگ‌ها وتکیه بر حفظ اصالت فرهنگ‌های بومی و محلی است ،به هر حال وقت آن رسیده که میراث کهن و به‌جای‌مانده احیا شود هرچند که تحولات سریع اجتماعی و نوع تکامل‌یافته زندگی امروزی امکان پرداختن به بازی‌ها را به صورت اولیه به دست نمی‌دهد.
اگرچه نهادهای فرهنگی از جمله صداوسیما، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به این مهم توجه و زمینه‌ی شناساندن آن را به مردم فراهم کنند، مردم تشنه‌ی فرهنگ اصیل این مرز و بوم، خواهند کوشید با این بازی‌ها زمینه‌ی لذت روحی و جسمی خویش را فراهم نمایند که در زیر به گوشه ای ازن بازی و سرگرمیهای بومی محلی در گیلانغرب می پردازیم؛
قلان
قلان ؛از جمله بازي هاي سنتي جاذب و دلپذير است که موجبات شادابي بازيكنان و تماشاچيان را فراهم می سارد . این بازی معمولاً هنگام رفتن به طبيعت خصوصاً در فصل بهار انجام مي شود. در اين بازي دو گروه با نام هاي خاص تشكيل مي شود و با انتخاب يك نفر سرپرست يا مربي در محدوده ی زميني كه آن را خط كشي كرده اند به بازي اقدام مي كنند .
بايد گفت كه دو نوع بازي انجام مي گيرد ؛يك : يا به صورت دونفره و مبارزه ی تن به تن ، و يا به صورت جمعي . حال اگر تن به تن باشد دو نفر از هردو گروه وارد دايره ی ميدان بازي مي شوند و اقدام به مبارزه مي كنند. هركدام نتواند تعادل خود را حفظ کند و بر زمین بیفتد ، بازنده است و شخص برنده اگر توان و خستگي لازم ندارد مي تواند مجدد با حريف ديگري روبه رو شود . اين مبارزه تا آخرين نفر هر گروه ادامه دارد .
دو بازيگر در حالی که هر کدام یک پای خود را به هوا بلند کرده اند و با یک دست از پشت گرفته اند ، با شانه هاي خود به شانه ی حریف ضربه می زنند تا تعادل حریف را به هم بزنند و هر ضربه ای جز این، خلاف محسوب شده و باعث اخراج از بازی می گردد .
کِلاورِوان
کِلاورِوان در این بازی بازیکنان به دوسته مساوی تقسیم شده و سپس روی زمین دایره‌ای به شعاع مناسب مشخص می‌نمایند و یک گروه به قید قرعه در درون دایره به حالت 4 دست و پا قرار می‌گیرند و هر کدام کلاهی به سر دارند و دسته دوم بایستی بدون آنکه ضربه پای تیم مقابل را خورده باشند، یکی از کلاه‌ها را برداشته و به سرعت به نقطه‌ای که در فاصله دورتر از قبل مشخص شده برساند.
در حین فرار صاحبان کلاه (تیم درون دایره) بایستی سعی کنند او را بگیرند و همبازی‌های وی به او کمک کرده و ممکن است کلاه دست به دست گردد تا به مقصد برسد و اگر رسید یک امتیاز و اگر کلاه را پیش از رسیدن به محل باز پس گرفتند تیم مقابل بایستی در درون دایره قرار گیرد و بازی از نو شروع کند. ممکن است از قبل سقف امتیازی بازی مشخص شده باشد و هر تیمی زود به آن سقف امتیاز رسید برنده نهایی باشد. این بازی مختص مردان است.
پَلان
در بازی پلان افراد به دو گروه تقسیم و هر گروه سه قطعه سنگ باریک و بلند (حدود 40 سانتیمتری) را در یک ردیف و به فاصله یک تا 5/1 متری از همدیگر قرار داده و بایستی فاصله هر دو گروه مناسب پرتاب سنگ اعضا باشد.
سپس به قید قرعه یکی از گروه‌ها شروع نموده و هر فرد یک سنگ به طرف سنگ‌های تیم مقابل پرتاب می‌نماید و اگر یکی از آنها را انداخت سنگ دیگری پرتاب می‌کند، و همینطور تا آخر همه تیم سنگ‌های خود را به سمت هدف پرتاب می‌کنند.
پس از آن تیم مقابل به همین روال شروع می‌کند. هر تیمی که زودتر از دیگری هر سه عدد سنگ کاشته شده را هدف قرار داد، یک امتیاز می‌گیرد و سپس جای تیم‌ها عوض و بازی از نو آغاز می‌گردد.
اگر سنگ‌های یک گروه سالم ماند و هیچکدام زده نشدند و گروه دیگر هر سه سنگ (نشانه‌اش) افتاد، دو امتیاز محسوب و زمین هم جابجا نمی‌شود.
سقف امتیاز از قبل مشخص و هر گروهی زودتر به آن سقف برسد، برنده است. این بازی بیشتر توسط مردان اجرا می‌شود ولی گاهی زنان نیز مشارکت دارند.
زه ران
زه ران)؛ این بازی منحصراً در شب انجام می‌شود و بیشتر بوسیله نوجوانان (پسر و دختر) به اجرا درمی‌آید. در این بازی افراد به دو گروه تقسیم و سپس قطعه چوبی کوچک که دارای نشانه مشخص باشد و یا آن را مثلاً با بستن پارچه‌ای مشخص نموده باشند را تهیه نموده و سپس هر دو گروه رو به یک طرف نموده و یک نفر قطعه چوب را بدون آنکه خود نگاه کند به طرف پُشت پرتاب می‌کند.
پس از چند ثانیه مکث همه به آن طرف هجوم برده و به دنبال یافتن چوب برمی‌آیند و ضمن آن بایستی مراقب گروه دیگر باشند که اگر آن را یافتند فوراً آن فرد را گرفته و چوب را پس بگیرند.
هر گاه فردی آن را پیدا نمود بایستی به شدت پنهان‌کاری نموده و به نحوی اعضای گروه خود را با خبر کند و کم کم به کناری کشیده و آماده فرار به سوی محل نشانه‌ای که از قبل تعیین شده بشود.
به محض آماده شدن بایستی با صدای بلند بگوید: «یافتم» و سپس فرار کند و از این لحظه مثل بازی «کِلاوروِان» افراد هر دو گروه سعی در بردن چوب به محل نشانه و یا پس گرفتن آن هستند. امتیاز دهی این بازی نیز شبیه بازی کلاروروان است.
قاچان یا قَمچان
قاچان یا قَمچان: این بازی که مشترک بین پسران و دختران انجام می‌شود، بسیار پیچیده است. این بازی به طور کلی عبارت از 12 عدد ریگ (به اندازه حبه قند) می‌باشد و افراد شرکت کننده (حداکثر 4 نفر) به ترتیب آنها را در مُشت گرفته و سپس در یک حرکت تند آنها را مقداری به هوا پرتاب می‌کند و سپس بایستی با پشت دست آنها را نگهدارد و تعدادی که روی پُشت دست قرار می‌گیرند بایستی کمتر از 4 عدد نباشند.
اگر کمتر از 4 شد نوبت نفر بعدی است و اگر 4 یا بیشتر شد بایستی با حرکت دیگر آنها را به هوا انداخته و مجدداً در مُشت بگیرد و سپس با حرکت دیگر 3 عدد آنها را به دست دیگر پرتاب کند و یک عدد را نگه دارد.
در همه این حرکات بایستی هیچکدام از ریگ‌ها به زمین نیافتند. وقتی این عمل انجام شد به غیر از یک ریگ باقی را به هوا پرتاب و همزمان یک ریگ از آنهایی که در زمین هستند با همان دست برداشته و فوراً ریگ پرتاب شده به هوا را بدون رسیدن به زمین بگیرد.
این عمل تکرار می‌شود تا وقتی که مجموع ریگ‌ها به عدد 4 رسیده و مثل عمل قبل سه عدد آنها را با دست دیگر پرتاب می‌کند و همینطور تا همه ریگ‌ها را از زمین بردارد و عمل جدا سازی را به دسته‌های سه تایی انجام دهد.
اگر موفق شد، به همه طرف‌های دیگر بازی (به هر تعداد که باشند) می‌گوید: «کِرر» به معنی (کِرج شدن مُرغ و خوابیدن روی تخم‌ها) و بازی را از اول مجدداً شروع می‌کند.
در هر مرحله که شکست بخورد نوبت به نفر بعدی می‌رسد و اگر موفق شد با هر مرحله یک عدد از ریگ‌ها را به عنوان تخم زیر ران دیگر بازیکنان می‌گذارد و اگر تا آخر موفق شد و فقط سه عدد ریگ ماند بایستی هر سه عدد ریگ را به پُشت دست نگهدارد و مجدداً به داخل دست (با پرتاب کردن به هوا) برگرداند و گاهی برخی اعمال دیگر برای سنگ آخر انجام می‌گیرد و در نهایت پس از اتمام سنگ‌ها آن فرد برنده می‌شود.
ولی اگر در حین بازی نتوانست و دیگران موفق شدند بایستی ابتدا "کِرج" شدن خود و سپس تک تک ریگ‌ها را پَس بدهند و سپس طرف را "کِرج" نمایند.
بازیهای بومی محلی زیادی در خطه گیلانغرب ازگذشته معمول و مرسوم بوده که نمونه‌هایی از آنها در گوشه و کنار شهرها و در بین اقوام و طوایف مختلف نسل به نسل حفظ شده اما متاسفانه امروزه با ظهور و نمود بازیهای رایانه ای و مجازی علاقه نسل جدید نسبت به انها کاهش یافته است .
بازیهای محلی و سنتی به عنوان جزیی از آداب،رسوم و خرده فرهنگ‌های گذشته ما در صورتی که با تدابیری برای احیای انها از سوی ارگانهای متولی امور فرهنگی و سنتی مواجه نشود باید به زودی شاهد فراموشی انها در اذهان و خاطر مردم باشیم.
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد